Potrzeby rozwojowe małego dziecka muszą być konieczne zaspokojone, ma się to odbywać na wysokim poziomie sztuki pedagogicznej. Zaspokajanie potrzeb rozwojowych dzieci przedszkolnych jest zadaniem trudnym, ale i koniecznym do spełnienia. Potrzeby są traktowane jako siły napędowe w przystosowaniu się człowieka do środowiska. Nie zaspakajanie potrzeb prowadzi do dezorganizacji w zachowaniu i może powodować zaburzenia w rozwoju dziecka. Dziecko w wieku przedszkolnym działa pod wpływem swoich potrzeb, które są skierowane w stronę rodziców i otoczenia, w którym dziecko przebywa. Przedszkolaki wychowywane w szczęśliwych, ciepłych i radosnych domach mają zaspokojone potrzeby, które są warunkiem prawidłowego rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego i umysłowego.
Twórca psychologii humanistycznej A. Maslow stworzył najbardziej znaną hierarchiczną teorię potrzeb zwaną „piramidą potrzeb”. Podzielił on potrzeby na podstawowe i wyższego rzędu. U podstaw piramidy znajdują się potrzeby biologiczne określone jako podrzędne, a na szczycie jej znajdują się potrzeby nadrzędne czyli samorealizacja. Aby uzyskać zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu musimy zaspokoić potrzeby podstawowe, do których zaliczamy: tlen, wodę, jedzenie i odpoczynek. Jeśli te potrzeby fizjologiczne nie są zaspokojone, dominują nad innymi i decydują o zachowaniu dziecka w różnych sytuacjach.
Jedną z bardzo ważnych potrzeb jest poczucie bezpieczeństwa, które zapewnia dziecku opiekę, wsparcie ze strony najbliższych mu osób, daje spokój i pozwala wejść w grupę rówieśniczą, a także budować więzi w późniejszych latach. Jest motorem pobudzającym do dalszego działania. Zdaniem A. Maslowa rozwój dziecka przebiega małymi krokami a każdy krok jest możliwy dzięki zapewnieniu dziecku bezpieczeństwa ze strony najbliższych. Poczucie bezpieczeństwa pozwala dziecku uczyć się nowych rzeczy.
Dziecko z poczuciem bezpieczeństwa nie boi się nowych sytuacji, a nowy bodziec wywołuje odruch badawczy, któremu towarzyszy sprawne działanie. Taka sytuacja daje dziecku zadowolenie i satysfakcję, a dzięki temu rozwijają się inne potrzeby psychiczne.
Okres przedszkola to czas , kiedy u dziecka kształtują się nawyki, wzory zachowania i rozwija osobowość przedszkolaka, dlatego ogromne znaczenie ma zaspokojenie potrzeb związanych z emocjami.
Potrzeba przynależności i miłości zaspakaja potrzeby więzi, uczucia i bycia kochanym przez najbliższe dziecku osoby. Potrzeba ta pozwala przedszkolakowi być członkiem grupy i współpracować z nią. Dziecko z zaspokojoną potrzebą przynależności stara się za wszelką cenę przezwyciężyć osamotnienie i nawiązywać bliskie kontakty z innymi ludźmi. Niezaspokojenie tej potrzeby zaburza u przedszkolaka obraz samego siebie i otaczającego go świata. Potrzeba kontaktu emocjonalnego pozwala być członkiem grupy, a także buduje umiejętność współpracy z innymi. Przedszkolak w obecności osób przeżywających stan emocjonalny potrafi wczuć się w emocje drugiego człowieka. Niezaspokojenie tej potrzeby powoduje opóźnienie w sferze mowy i funkcji poznawczych. Dziecko nie potrafi współżyć i współpracować w grupie, co owocuje problemami w dostosowaniu się przedszkolaka do wymagań szkoły.
Potrzeby poznawcze są kolejnymi w piramidzie potrzeb i są one niezwykle silne w tym wieku, ponieważ dziecko jest ciekawe świata, a otaczające go środowisko poznaje wielozmysłowo. Nabywa wiedzy, doświadczeń zaczyna rozumieć zjawiska go otaczające i w ten sposób zaspakaja swoje potrzeby nowości i zrozumienia. Znajomość zdarzeń z otoczenia pozwala na rozpoznawanie i rozumienie ich, a także na pełny rozwój dziecka.
Potrzeba samooceny jest kolejną z potrzeb według Maslowa i zaspakaja potrzeby dominacji, uznania, dzięki którym dziecko uzyskuje poczucie własnej wartości i zaufania do siebie.
Niezwykle istotne są potrzeby estetyczne dzięki, którym rozwijają się u dziecka potrzeba harmonii i piękna. Dzięki nim przedszkolak potrafi wyrażać swoje myśli i uczucia poprzez zastosowanie różnorodnych technik plastycznych. Umie przeżywać sztukę piękną: malarstwo, rzeźbę czy architekturę, gdy się z nią zetknie.
Na samej górze hierarchii potrzeb znajduje się potrzeba samorealizacji, którą dziecko osiągnie w przyszłości, jeśli wcześniej zaspokoi potrzeby z niższych szczebli piramidy.
Potrzeba posiadania celów i spełnienia swoich możliwości są siłą napędową przy wykonywaniu pracy i motywują do dalszego osiągania sukcesów w życiu dorosłym.
Każdy człowiek mały czy duży ma swoje potrzeby i chce być kochany, doceniany, a także rozwijać się, by poznawać otaczającą go rzeczywistość. Wszystkie potrzeby wiążą się ze sobą i zaspokojenie jednej z nich wymaga zaspokojenia kolejnej. Dom rodzinny i przedszkole są miejscem, w którym dziecko się rozwija. To jakim będzie człowiekiem w przyszłości w dużej mierze zależy od rodziców, nauczycieli, warunków środowiskowych oraz zaspokojenia hierarchii potrzeb dziecka.
Bibliografia:
1. Strelau J., Podręcznik akademicki. Tom II, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000
2. Abraham Maslow, Motywacja i osobowość, Warszawa 2016 Cykl: BIBLIOTEKA KLASYKÓW PSYCHOLOGII, Wydawnictwo Naukowe PWN
3. Potrzeby dzieci w wieku przedszkolnym, www.szkolnictwo.pl
4. Jean Piaget, Mowa i myślenie dziecka, Warszawa 2016 cykl: BIBLIOTEKA KLASYKÓW PSYCHOLOGII, Wydawnictwo Naukowe PWN
5. Schaffer David R., Kipp Katherine, Psychologia rozwoju od dziecka do dorosłości, Harmonia, Warszawa 2015
6. Specjalne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz sposoby ich zaspakajania, www.ore.edu.pl
Opracowała
Agnieszka Kasperek
